Over FEES: Fiberoptic Endoscopic Evaluation of Swallowing

FEES is een onderzoek dat wordt uitgevoerd met behulp van een dunne flexibele scoop die via de neus wordt ingebracht. Hiermee kan op verschillende niveaus in de farynx en in de oesofagusgang de slikactie worden beoordeeld tijdens het slikken van voedselbolussen van verschillende consistenties. Dit onderzoek leent zich uitstekend voor analyse van bijvoorbeeld hoge slikklachten en geeft de mogelijkheid om de invloed van verschillende hoofdhoudingen op de slikactie te beoordelen en zo gerichte adviezen te geven voor logopedische sliktraining.

Een gespecialiseerd arts kan met FEES zien of voedsel wordt geaspireerd en of er eventueel afwijkingen zijn in het slikmechanisme en of er ophopingen van voedsel of vloeistoffen in de plooien of peervormige holtes achterblijven. Ook kan de gevoeligheid van de keelholte worden getest, zodat men inzicht krijgt in het gevaar van aspiratie.
Er wordt tijdens het onderzoek met name aandacht besteed aan laryngeale infecties, stemplooibewegingen, glottissluiting en faryngeale contractie.

FEES is een diagnostisch onderzoek en wordt gebruikt om structurele abnormaliteiten in nasofarynx, laryngofarynx en hypofarynx te identificeren en evalueren. Het onderzoek wordt bijvoorbeeld gebruikt bij patiënten met vermoede slokdarmafwijkingen, slikproblematiek, patiënten die problemen hebben met luchtpijpafsluiting bij slikken (aspiratie), maar ook valt de keuze op FEES bij patiënten die niet naar radiologie kunnen worden vervoerd.
FEES wordt meestal gecombineerd met ander onderzoek, zoals ultrasonografie of videofluoroscopie.

In 1995 hebben Langmore en Hicks de FEES gestandaardiseerd en daarbij ook vastgelegd welke instrumenten men hierbij nodig heeft: een flexibele fiberoptische endoscoop, een endoscopische videocamera, een lichtbron, een videorecorder, een kleurenmonitor, een meetmogelijkheid voor tijd, een videoprinter. Het opnemen van de verkregen onderzoeksbeelden verzekert de specialist van de mogelijkheid de slikfunctie herhaaldelijk (eventueel in slow motion) goed te kunnen bekijken om zo de subjectiviteit van de onderzoeker die zijn evaluaties tijdens het onderzoek vermeldt, te verminderen.

Hoe gaat FEES in de praktijk?

Een endoscopisch onderzoek geeft een visuele impressie van de velofarynx, de hypofarynx en larynx en de werking hiervan. Via de endoscoop worden om te beginnen de beweeglijkheid en heffing van het velum en de velofaryngeale afsluiting worden beoordeeld. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar anatomische afwijkingen, ruimte-innemende processen, stemplooiparalyse en de speekselvloed.
De sensibiliteit van de farynx en larynx kan worden getest door met de punt van de flexibele scoop verschillende regionen aan te raken.

In de praktijk ziet dit er als volgt uit: de patiënt zit rechtop en via de neus wordt een flexibele scoop/slang in gebracht. Heel langzaam schuift men deze via de keelholte naar beneden, langs nasofarynx, laryngofarynx en hypofarynx. Tijdens het passeren van de diverse plaatsen, wordt door de scoop gekeken naar onregelmatigheden of mogelijke verklaringen voor problemen.
Men kijkt dus naar de zichtbare weefsels en de werking hiervan en niet door weefsels heen, waardoor men een deel van het totale probleem kan evalueren.

Na het bekijken van de weefsels wordt eerst wordt een ‘droge’ slik bekeken. Dat is in dit geval een slik waarbij geen vloeistof of voedsel wordt weggeslikt. Aan de patiënt wordt dus gevraagd te slikken en deze slik wordt geobserveerd.

Vervolgens wordt de slik bekeken tijdens het slikken van vloeistof. Meestal wordt hiervoor een methyleen blauw in water gegeven. De kleurstof geeft een duidelijker beeld van de passage van het water. Aan de patiënt wordt dus gevraagd beetjes water door te slikken met behulp van een rietje.

Tenslotte wordt aan de patiënt gevraagd wat vastere substanties door te slikken, bijvoorbeeld vla of (gekleurde) appelmoes. Er wordt een eetlepel voeding op de tong gelegd en aan de patiënt wordt gevraagd de voeding op de tong te houden tot hem of haar wordt gevraagd te slikken. Wanneer dit goed gaat, wordt de voeding vermengd met water om een verdunning te krijgen en weer wordt gevraagd om dit door te slikken.
Er wordt gekeken of er geen risico bestaat dat de voeding kan worden ingeademd, of er een vroegtijdige lekkage naar de hypofarynx is en naar overblijvend residu na het slikken. De voedselresten zouden bijvoorbeeld achter kunnen blijven in de verschillende holtes.
(Men spreekt in de literatuur officieel van “post-swallow residual in the vallecula, posterior pharyngeal wall, and pyriform sinuses”.)
Ook nu weer wordt gekeken naar de slikfunctie, maar ook naar restvoeding die niet is weggeslikt. Er wordt bekeken of de voeding voldoende kan worden weggeslikt en hoe dit in zijn werk gaat. Aan de patiënt wordt gevraagd te slikken in verschillende hoofdhoudingen en men kijkt naar de invloed die dit heeft op de slik.
De motorische functie van de farynx kan eventueel nog worden bekeken door de patiënt krachtig een ‘e’ te laten zeggen.

Uit het totale onderzoek volgt een beeld van de weg die de voeding volgt en de wijze waarop de patiënt slikt en de mogelijke problematiek. Hierop kunnen vervolgens eventuele therapievoorstellen worden gebaseerd.

Geschreven door: M. Coppens